Erişimin Engellenmesi, İçeriğin Kaldırılması ve Erişim Filtresi
5651 sayılı Kanun kapsamında “Erişimin Engellenmesi”, “İçeriğin Kaldırılması” ve “Erişim Filtresi” kavramları
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.
Erişimin Engellenmesi
Yetkili kurumlar tarafından hukuka aykırı bulunan internet içeriğine çeşitli teknik yöntemler uygulanarak kişilerin erişiminin engellenmesi olarak tanımlanabilir.
5651 sayılı Kanunda erişim engellenmesi, “Alan adından erişimin engellenmesi”, “IP adresinden erişimin engellenmesi”, “İçeriğe (URL) erişimin engellenmesi” gibi yöntemler kullanılarak erişimin engellenmesi olarak tanımlanmıştır.
Kanun’a göre erişimin engellenmesi cezasını gerektirecek suçlar 8. Maddede listelenmiştir. Bu suçlardan 1. fıkranın “a” bendinde listelenen suçlar, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer almakta olup uygulamada “katalog suçlar” olarak isimlendirilmektedir. Katalog suçlar, intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, sağlık için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuş, kumar oynanması için yer ve imkan sağlama, Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında kanunda yer alan suçlardır.
8. maddenin 2. Fıkrasına göre katalog suçlar için erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde hakim, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından verilir. Soruşturma evresinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise Cumhuriyet savcısı tarafından da erişimin engellenmesine karar verilebilir. Bu durumda Cumhuriyet savcısı kararını 24 saat içinde hakimin onayına sunar ve hakim, kararını en geç 24 saat içinde verir. Bu süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılır.
İçeriği katalog suçları oluşturan yayınların içerik veya yer sağlayıcısının yurt dışında bulunması halinde veya içerik veya yer sağlayıcısı yurt içinde bulunsa bile, içeriği çocuk istismarı, fuhuş ve müstehcenlik suçlarını oluşturan yayınlara ilişkin olarak erişimin engellenmesi kararı re’sen Başkan tarafından verilir.
Erişimin engellenmesi kararının gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren 4 saat içinde yerine getirilir. Yayını yapanların kimliklerinin belirlenmesi halinde, Başkanlık tarafından, Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur.
Kararın gereğinin yerine getirilmemesi durumunda, koruma tedbiri olarak verilen erişimin engellenmesi durumunda sağlayıcılarının sorumlularına; idari tedbir durumunda ise erişim sağlayıcısına, idari para cezası verilir. 24 saat içinde kararın yerine getirilmemesi halinde ise Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir.
8. Maddede belirtilen ve erişim engellemesine temel teşkil edebilecek diğer konular, milli güvenlik-kamu düzeni-genel sağlık, kişisel hakların ihlali, kişisel hayatın gizliliği, fikri mülkiyet haklarının korunması ve şans oyunlarıdır. Tüm bu konular için erişimin engellenmesi açısından da 5651 sayılı Kanun’da belirlenmiş birbirinden farklı kural ve süreçler bulunmaktadır.
Kanun’a göre, erişimin engellenmesi kararı, sitenin tümüne değil, ihlale yol açan link bazında verilmektedir. “http” ile başlayan URL adreslerinde, internette yayınlanan içeriklere erişimin engellenmesi mümkündür. Fakat çoğunlukla hesap oluşturularak kullanılan “facebook.com” gibi internet adresleri “https” protokolünü kullandıklarından, bu sitelere ait URL adreslerine erişimin engellenmesi teknik olarak mümkün değildir. Bu nedenle “https” ile başlayan linklere erişimin engellenmesi kararı verilse bile, bu karar uygulanamamakta, içerik bizzat içerik ya da yer sağlayıcı tarafından kaldırılmadıkça internette yer almaya devam etmektedir.
Erişim engellemesi kararı verildiğinde, içeriğe Türkiye’den erişilememekle birlikte, içerik internette var olmaya devam etmektedir. Yurt dışından halen içeriğe erişim imkanı bulunmaktadır.
İçeriğin Kaldırılması
Daha çok fikri mülkiyet haklarına ilişkin durumlarda karşımıza çıkmaktadır. İnternet ortamında eser sahipleri ile bağlantılı hak sahipleri FSEK kapsamındaki haklarının ihlali halinde, başvuru üzerine ihlale konu eserler içerikten çıkarılır.
İnternetten içerik kaldırma, ancak 5651 sayılı Kanun’da tanımlanmış olan içerik sağlayıcı ve yer sağlayıcı tarafından yapılabilmektedir. Bunların dışında bir web sitesine dışardan müdahale edilerek içeriğin silinmesi/kaldırılması mümkün değildir.
İçeriğin kaldırılması için, kişilik hakları ihlal edilen gerçek veya tüzel kişi öncelikle bilgi içerik sağlayıcısına başvurarak üç gün içinde ihlalin durdurulmasını ister. İhlalin devamı halinde, Cumhuriyet Savcısına yapılan başvuru üzerine, üç gün içinde servis sağlayıcıdan ihlale devam eden bilgi içerik sağlayıcısına verilen hizmetin durdurulması istenir.
İçerik kaldırıldığında ise artık hiçbir yerden bu içeriğe erişilemez ve içerik tümüyle silinmiş olur.
ABD’de yürürlükte olan Digital Millennium Copyright Act (DMCA) benzeri bir yapı ile internet üzerinden korsan içeriğin kaldırılması amaçlanmaktadır.
Erişim Filtresi
Gönüllü olarak erişim engelleme durumunu ifade etmektedir. BTK, Güvenli İnternet Hizmeti uygulaması adı altında bir uygulamayı 2011 yılında başlatmıştır. Bu uygulama, altyapısı erişim sağlayıcılar tarafından oluşturulan bireysel tercih ve talebe bağlı bir internet erişim hizmetidir. Çocuk ve Aile profili olmak üzere iki profilden oluşmaktadır. Erişim filtresi kullanılması durumunda, Türkiye’de herkes ilgili içeriğe erişebilirken, güvenli internet hizmeti ile filtreleme uygulayan kişiler bu içeriğe erişemez.